Materiały zebrała i opracowała – mgr Hanna Kasperowicz
Węgrów 1998
SPIS TREŚCI
1. „ Darowałem wam wielki skarb – uśmiech” – biografia Kornela
Makuszyńskiego
2. „ Jeślibyś umiał pisać tak, aby cię każde dziecko pojęło byłbyś wielki”
– twórczość Kornela Makuszyńskiego
3. „ Wieś na wielkiej drodze od Trzaski do Korpowicza” – Zakopane
Kornela Makuszyńskiego
4. „ Społeczeństwu polskiemu zapisuję…” – muzeum im.
K. Makuszyńskiego
5. Kalendarium życia i twórczości Kornela Makuszyńskiego
( opracowała Krystyna Skrzypczak –S.P. nr 2 Wronki)
„ DAROWAŁEM WAM WIELKI SKARB – UŚMIECH”
K. Makuszyński
Kornel Makuszyński urodził się 8 stycznia 1884 r w Stryju, jako siódme z kolei dziecko ( i pierwszy syn) Julii z Ogonowskich i Edwarda Makuszyńskiego – emerytowanego pułkownika armii austriackiej. Wcześnie osierocony przez ojca, w Styrju rozpoczął naukę w gimnazjum, kontynuowaną następnie w Przemyślu i wreszcie we Lwowie, gdzie w 1903 r zdał maturę, jeszcze wcześniej usamodzielniając się od rodziny i samemu, korepetycjami, zarabiając na życie. W latach 1903 – 1908 studiował na Wydziale Uniwersytetu Lwowskiego, a następnie przez dwa lata przebywał we Francji, gdzie zgłębiał wiedzę o literaturze francuskiej na Sorbonie w Paryżu.
Debiutował jako poeta jeszcze w czasie nauki gimnazjalnej we Lwowie- miał wtedy 14 lat i w szkolnym pisemku „ Polonia” ogłosił wiersz okolicznościowy na cześć Henryka Sienkiewicza. Cztery lata później, w dodatku literackim „ Słowa Polskiego”, dzięki Janowi Kasprowiczowi, ukazały się jego dwa sonety. W tymże „ Słowie Polskim” Makuszyński podjął w 1905 r. pracę jako stały recenzent teatralny. Z działem teatralnym tego pisma był związany aż do I wojny światowej. W 1908 r. ukazał się we Lwowie debiutancki tom wierszy Makuszyńskiego „ Połów gwiazd”. Rok później, tomem opowiadań „ Rzeczy wesołe”, zadebiutował jako prozaik. W 1913 r. pasje teatralne Makuszyńskiego zyskały nowy kształt – został kierownikiem literackim Teatru Miejskiego we Lwowie. W tymże czasie ( 1912 r. ) ożenił się z Emilią Błażeńską.
Po wybuchu I wojny światowej- jako obywatel austriacki – został aresztowany i zesłany w głąb Rosji, następnie zwolniony, powrócił do Lwowa, by ostatecznie do 1918r. zamieszkać w Kijowie, gdzie był kierownikiem literackim Teatru Polskiego i przewodniczącym tamtejszego Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy. Z końcem 1918 r. osiadł w Warszawie i do Powstania Warszawskiego był już stale związany ze stolicą. Wydając coraz nowe powieści, nadal czynnie uprawiał dziennikarstwo: pisał krytyki literackie, recenzje teatralne i przede wszystkim niezwykle poczytne felietony, którymi zdobił liczne dzienniki i czasopisma centralne i prowincjonalne. Zawodowo związany był w latach 20 z „ Rzeczpospolitą” i „ Warszawianką”, a następnie z „ Ilustrowanym Kurierem Codziennym” i „ Kurierem Warszawskim”.
W 1923 r. Makuszyński zaczął pisywać w prasie zakopiańskiej – najpierw w „ Gazecie Zakopiańskiej”, potem w „ Głosie Zakopiańskim” w podhalańskiej edycji „ ABC” ( 1927), w czasopiśmie „ Zakopane” ( 1929, 1931, 1938 ), „ Zakopane i Tatry” ( 1931, 1932) i „ Młodym Taterniku” ( 1933, 1934 ).
W roku 1923 zmarła Emilia Makuszyńska. Rok później pisarz ożenił się powtórnie – z córką znanego lwowskiego profesora medycyny Antoniego Gluzińskiego – Janiną, która w roku 1918 brała czynny udział w obronie Lwowa i otrzymała Krzyż Obrony Lwowa. W kilka lat później występowała na scenach lwowskich jako śpiewaczka.
Nowi teściowie Makuszyńskiego mieli w Zakopanem przy ulicy Sienkiewicza niewielką willę „ Ustronie” i tam właśnie znalazł się nowy zakopiański „ azyl” pisarza. Ten dom jest miejscem akcji powieści „ Panna z mokrą głową”.
Po Powstaniu Warszawskim Makuszyńscy mieszkali na Sadybie, a następnie, po przejściowym pobycie w obozie w Pruszkowie, przyjechali do Zakopanego, aby znowu zamieszkać na piętrze „ opolanki”, do której przyjeżdżali i w dobrych, spokojnych czasach na letnie i zimowe wakacje już od roku 1934.
W latach 40 ukazały się tylko 2 nowe książki Makuszyńskiego, napisane w latach 1939-1940 i parę wznowień powieści dla dzieci.
KORNEL MAKUSZYŃSKI zmarł 31 lipca 1953 r. i został pochowany na Starym Cmentarzu przy ulicy Kościelnej. Janina Gluzińska – Makuszyńska po śmierci męża opiekowała się pamiątkami po nim, pracowała też zawodowo w zakopiańskiej Szkole Medycznej. Zmarła w 1972 r. i spoczęła przy mężu na Pęksowym Brzysku. W 1963 r. ulicę „ Pod Okopą” łączącą ul. Zamojskiego i Grunwaldzką, nazwano imieniem Kornela Makuszyńskiego.
„ JEŚLIBYŚ UMIAŁ PISAĆ TAK,
ABY CIĘ KAŻDE DZIECKO POJĘŁO BYŁBYŚ WIELKI”
Już niemal u progu swej drogi literackiej odkrywa Makuszyński piękny świat literatury dziecięcej i młodzieżowej, która przysporzy mu w przyszłości najwięcej czytelników i ugruntuje sławę najpoczytniejszego pisarza polskiego lat międzywojennych. Pierwsze dzieło dla dzieci – „ Szewc Kopytko i Kaczor Kwak” ogłosił w 1912 r. W 1916 r. w Kijowie wychodzą „ Bardzo dziwne bajki” – i od tego czasu datuje się ta najlepiej znana twórczość Makuszyńskiego. Dziewięć lat później ukazały się autobiograficzne „ Bezgrzeszna lata” oraz powieść „ O dwóch takich ,co ukradli księżyc” – pierwszy z cyklu utworów, łączący elementy prozy realistycznej i fantastycznej baśni. W 1930 r. ten wątek powrócił w powieści dla nastolatków „ Przyjaciel wesołego diabła”. Następnie utwory, w których bohaterami byli weseli chłopcy – urwisy, ale o dobrych sercach, ukazały się w latach 30: „ Skrzydlaty chłopiec” (19340, „ Wielka brama” ( 1936), „ Wyprawa pod psem” (1936), „ Złamany miecz” ( 1936), „ Szatan z siódmej klasy” ( 1937), a także „ List z tamtego świata”, napisany w 1939, a wydany dopiero w 1946 r.
Wielką sympatią traktował Makuszyński w swoich powieściach podlotki i całkiem małe dziewczynki – tę serię rozpoczęła w 1933 r. „ Panna z mokrą głową”. Następnymi dziełami tego cyklu były „ Awantura o Basię” (1937) i „ Szaleństwa panny Ewy” napisane w 1940 r., a wydane dopiero 5 lat po śmierci pisarza.
Specjalną rolę w twórczości Makuszyńskiego odegrały wierszowane powieści – komiksy, przeznaczone dla dzieci przedszkolnych. Najpierw był „ Wesoły zwierzyniec”, wydany w 1923 r. z rysunkami Kazimierza Grusa. Ale najbardziej znaną i popularną książką Kornela Makuszyńskiego stały się wydane w 1933 r. pierwsze „ Przygody Koziołka Matołka”, do których ilustracje wykonywał Marian Walentynowicz. Mimo zdecydowanie negatywnego przyjęcia ze strony krytyki – kolorowe książeczki rozchodziły się szybko, a ich autorzy zasypywani byli listami od rodziców, którzy w imieniu swych małoletnich pociech domagali się coraz tonowych przygód. Po wydaniu trzech ksiąg z przygodami sympatycznego, choć może nie najmądrzejszego Koziołka, Makuszyński i Walentynowicz wypuścili w świat nowych bohaterów, przeżywających przygody ciekawsze i w egzotycznej scenerii: w 1936 r. ukazały się „ Awantury i wybryki małej małpki Fiki – Miki”, kolorowe rysunki, komentowane ośmiozgłoskowymi czterowierszami o zdecydowanie „ częstochowskich” rymach podobały się najmłodszym i wywoływały oburzenie krytyków. W 1938 r. ten sam tandem autorski zaprezentował komiks o charakterze narodowym i patriotycznym – dwuczęściowe „ Legendy krakowskie” ( „ O wawelskim smoku”, „ Wanda leży w naszej ziemi” ). Choć tym razem krytyki były łaskawsze, publiczność z mniejszym entuzjazmem odniosła się do patriotycznych bohaterów, zdecydowanie woląc capią bródkę i bynajmniej nie senatorski rozum Koziołka. W 1939 r. Makuszyński napisał jeszcze podobny w charakterze utwór „ Za króla Piasta Polska wyrasta”, wydany dopiero w 1985 r. z ilustracjami Andrzeja Darowskiego. Jednocześnie do dziś, dla większości czytelników ( nie tylko najmłodszych), jest Makuszyński przede wszystkim „ autorem Koziołka Matołka”.
Dziecięce powieści doczekały się wielkiej liczby wydań i rozmaitych adaptacji. Jednym z najpopularniejszych filmów młodzieżowych był „ Szatan z siódmej klasy”, wyreżyserowany przez Marię Kaniową w 1960 r. ; sporą publiczność zgromadził także w latach 60, film „ O dwóch takich, co ukradli księżyc”, a potem „ Awantura o Basię” i ostatnio „ Przyjaciel wesołego diabła”. Fantastyczny wątek tej ostatniej powieści sprawił, że miała ona również kilka adaptacji teatralnych. Na deski sceniczne trafiły także „ Panna z mokrą głową”, „ O dwóch takich, co ukradli księżyc” , „ List z tamtego świata”, a nawet 120 przygód Koziołka Matołka. Zakopiański Teatrzyk „ Scherzo” wystawił cieszącą się powodzeniem adaptację kilku opowiadań z tomu „ Rzeczy wesołe”, z muzyką Lidii Długołęckiej. Przygody Koziołka opowiadali najlepsi aktorzy.
Przede wszystkim jednak swoją poetycką, humorem i emanującą z każdej stronicy miłością do dzieci wybudował sobie Makuszyński najtrwalszy pomnik w sercach najmłodszych czytelników w Polsce i daleko poza jej granicami. On, który nigdy nie miał dzieci, stał się jednym z najbardziej kochanych przez dzieci pisarzy świata. Dziś przeszło 20 polskich szkół podstawowych nosi jego imię, a specjalne gabloty w muzeum oraz nagrobek na Pękowym Brzysku zawsze ozdabiane są szkolnymi tarczami przez czwarte już pokolenie najmłodszych czytelników. Choć to ostatnie słowo niekiedy musi być stosowane nieco na wyrost: najczęściej pierwszy kontakt z przygodami Koziołka Matołka mają osoby, którym daleko jeszcze do umiejętności pisania…
W 1924 r. ukazała się „ Pieśń o ojczyźnie” – poemat pełen niezwykłego u Makuszyńskiego patosu. Za ten utwór w 1926 r. otrzymał państwową nagrodę literacką. W 1937 r. został członkiem Polskiej Akademii Literatury, odznaczony Złotym Wawrzynem PAL. Ponadto posiadał Krzyż Oficerski (1925) i Komandorski (1938), Orderu Odrodzenia Polski, Order Korony Rumuńskiej (1924) i Włoskiej (1930) oraz Order Francuskiej Legii Honorowej (1926).
„ WIEŚ NA WIELKIEJ DRODZE
OD TRZASKI DO KORPOWICZA”
Szczególne więzy połączyły pisarza z Zakopanem w 1926 r. Powstał wtedy – jako spółka akcyjna- Związek Przyjaciół Zakopanego zamierzający podjąć rozmaite działania na rzecz rozwoju Zakopanego, przedłużenie życia sezonowego, itp.
Najaktywniejszą komórką Związku Przyjaciół Zakopanego był komitet Imprez Sportowych, który doprowadził do wybudowania na Równi Krupowej dwóch zimowych stadionów sportowych.
Wkrótce Zakopane stało się „ żelaznym „ tematem jego publikacji, głównie felietonów, Pt.: „ Listy z Zakopanego”. Wiele wyszło spod jego pióra felietonów, w których Zakopane było obiektem złośliwości i krytyk, i nie przesadą jest stwierdzenie, że mało kto w tamtych latach patrzył na „ stolicę Tatr” oczami Makuszyńskiego.
Oto przykład spojrzenia mistrza, które bynajmniej nie było najsympatyczniejsze. W czasopiśmie „ Pani” w 1925 roku pisał o Zakopanem, że leży ono „ w rowie, do którego spływają wszystkie paskudztwa z okolicznych pagórków” i dlatego Zakopane zostało nazwane „ perłą Tatr” […].
Oryginalność i wielka sława Zakopanego stąd powstała, że klimat jego dokonuje cudów; człowiek chory umiera tu czym prędzej, a jego miejsce w sanatorium zajmuje natychmiast człowiek, który tu przyjechał – zdrowy. Uwaga, że „ trzeba mieć końskie zdrowie, aby się leczyć w Zakopanem” jest niezwykle mądra […]. Zakopane posiada jesed teatr, nigdy nie czynny, lecz stojący na wysokim poziomie, słynny kinematograf i cztery dancingi, elektrownię tak dowcipnie urządzoną, że światło gaśnie co pół godziny, czego nie posiada nawet żadne z miast amerykańskich, poza tym pomnik Jagiełły i rzecz w Zakopanem najpotrzebniejszą – cmentarz.Urok pobytu w Zakopanem na tym polega, że chodzi się tam zawsze pod górę. Niewiele miast na świecie posiada zaletę tak charakterystyczną[…]. Do wiadomości treściwych, które znać należy przed wyjazdem do Zakopanego, dodać trzeba te jeszcze: jedzenie należy zabierać ze sobą na cały czas pobytu, poza tym papierosy, dorożkę, światło elektryczne i pościel, dom i inne konieczne do życia drobiazgi. W Zakopanem można dostać jedynie ciupagę […].
Mimo tych uszczypliwych uwag Makuszyński wielce się w Zakopanem rozmiłował i niebawem stał się jego zagorzałym bywalcem i propagatorem.
Zatrzymywał się stale aż do 1929 r. w pensjonacie „ Sanato”, a dom ten istnieje do dziś i mieści się w nim przeciwgruźlicze sanatorium „ Pocztowców”.
Pierwsze kontakty Makuszyńskiego z Zakopanem datują się z lat poprzedzających pierwszą wojnę światową. Regularnie zaczął bywać od 1918 roku, początkowo tylko w zimie – latem bowiem w górskim klimacie miały służyć zdrowiu jego chorowitej żony Emilii.
Pisarz mocno angażował się w kontrowersyjną sprawę budowy kolejki na Kasprowy Wierch i był jednym z gorących orędowników projektu pułkownika Aleksandra Bobkowskiego.
W 1929 r. w uznaniu zasług dla propagowania inicjatyw sportowych nadano Makuszyńskiemu honorowe członkowstwo Komitetu Imprez Sportowych.
Rozpoczęło to serię godności, którymi miasteczko(od 1933r.miasto) obdarowywało swego ukochanego złośliwca. 6 marca 1931 r. Rada Miejska nadała Kornelowi Makuszyńskiemu godność Honorowego Obywatela Zakopanego. W tym samym roku honorowe członkostwo nadał mu Związek Górali.
Jeszcze wcześniej w 1930r. Makuszyński został honorowym członkiem Towarzystwa Sportowego „ Wisła” i objął protektorat nad jego działalnością.
Współpracował wówczas z kilkoma czasopismami, szczególnie z „ Przekrojem”, „ Słowem Powszechnym” i „ Teatrem”. Wespół z osiadłymi w Zakopanem literatami – Romanem Brandtstetterem, Januszem Meisenerem bywał często w „ Dziorce” oraz w restauracji „ Kryształowa” przy Krupówkach, które były wówczas miejscem spotkań zakopiańskiej cyganerii.
Był wielkim entuzjastą narciarstwa i choć sam jeździł nietęgo, jednakże szeroko sport ten popularyzował, zarówno wśród swoich czytelników, jak i wśród młodzieży zakopiańskiej. W 1930 r. odbyły się w Zakopanem pierwsze zawody o puchar Kornela Makuszyńskiego, zorganizowane przez „ Wisłę” w osobliwej konkurencji – narciarskim biegu z przeszkodami. Terenem zawodów były popularne Lipki, a przeszkody, które młodzi zawodnicy mieli pokonać były najczęściej naturalnego pochodzenia: rowy, płoty, lodowe tunele.
Kryształowy puchar, ufundowany przez pisarza, jako pierwszy zdobył Karol Gąsienica Szostak, późniejszy zawodnik narciarski i snycerz.
Turystykę tatrzańską z powodów zdrowotnych organizował do popularnych dolin reglowych, morskiego Oka i Doliny Kościeliskiej
( wycieczka na Granaty, którą pisarz opisał w jednym z felietonów, a miał ją odbyć z Boyem i Witkacym, była tylko czystą mistyfikacją).
W 1933 r. Makuszyński został honorowym prezesem” Wisły”, a w rok później opublikował apel do społeczeństwa o fundowanie sprzętu narciarskiego dla dzieci góralskich. W efekcie starań pisarza i dzięki jego popularności – dzieciom na podhalu rozdano blisko 1000 nart, a wielu przyszłych mistrzów skoków, biegów i zjazdów mogło rozpocząć swoją karierę właśnie dzięki autorowi „ koziołka Matołka”.
Sam Makuszyński z dziedziny sportu uprawiał głównie grę w brydża, w czym był mistrzem wyjątkowym ( kilkakrotnie w Zakopanem organizowano brydżowy Memoriał Kornela Makuszyńskiego).
Poza sportem Kornel Makuszyński aktywnie uczestniczył w zakopiańskim życiu kulturalnym, m.in. był honorowym prezesem sympatyków Kasprowiczowskiej „ Harendy” , a w 1938 r. był wiceprzewodniczącym Komitetu Uczczenia Pamięci Jana Kasprowicza.
Gdy w 1947 r. podjęto inicjatywę organizowania narciarskich zawodów dla najmłodszych – nawiązano do tradycji i do dziś w Zakopanem rozgrywane są Narciarskie Zawody o memoriał Kornela Makuszyńskiego, popularnie nazywane „ Memoriałem koziołka matołka”. Startują w nich dzieci od 3 do 7 lat.
Powiedzenia Makuszyńskiego o Zakopanem:
1) „ Wieś na wielkiej drodze od Trzaski do Korpowicza” ( Trzaska i Korpowicz byli to najbardziej znani restauratorzy pod Giewontem w latach międzywojennych).
2) „ Z lewej Giewont, z prawej Gubałówka, a w środku deszcz…”
3) „ Urok pobytu w Zakopanem na tym polega, że chodzi się tam zawsze pod górę. Niewiele miast na świecie posiada zaletę tak charakterystyczną”.
„ SPOŁECZEŃSTWU POLSKIEMU ZAPISUJĘ…”
J. Makuszyńska
W „ Mojej ostatniej chwili” p. Janina Makuszyńska napisała: „ Społeczeństwu polskiemu zapisuję, obecnie już przejęte przez Muzeum Tatrzańskie, stworzone przez mnie Muzeum im. Kornela Makuszyńskiego, zawierające: Jego rękopisy, wycinki z gazet, listy, papiery pamiątkowe, dyplomy, ksiąźki, wszystkie pamiątki oraz urządzenie mieszkani, to znaczy meble, tkaniny, obrazy, rzeźby, dywany, drobiazgi artystyczne według załączonego spisu i zrobionej już później szczegółowej inwentaryzacji, pod tym warunkiem, że te rzeczy będą zawsze w tym mieszkaniu, w którym żył i umarł mój ś.p. mąż”. Nastrój zaś tego miejsca trafnie ujął w słowa historyk literatury Jacek Kolbuszowski, w setną rocznicę urodzin Pisarza: …wesołość była wielką i ważną cecha postawy Makuszyńskiego wobec świata i ludzi, zarówno bliższych jak i dalszych.na fotografii zrobionej przez Schebenbecka, wiszącej w korytarzu w jego muzeum, Kornel Makuszyński jest bardzo poważny. Ale z oczu błyska wesołość i uśmiechają się kącik ust. Ten uśmiech nie został skatalogowany, lecz i on stanowi on cząstkę Archiwum Kornela Makuszyńskiego i Jego Muzeum. Kto nie wierzy, niech sprawdzi…”.
Muzeum Kornela Makuszyńskiego znajduje się w Zakopanem w murowanej willi „ Opolanka” , wybudowanej w latach 30, według projektu Franciszka Kotkowicza i znajdującej się przy ulicy Kazimierza Tetmajera 15, na pierwszym piętrze. W domu tym państwo Makuszyńscy bywaki od 1934 r. , a po II wojnie osiedli tu na stałe, zajmując kilkupokojowe mieszkanie. Stąd też autor „ Awantury o Basię” wyruszył w ostatniądrogę. Po jego śmierci mieszkała tu nadal wdowa po nim – Janina G;Umińska – Makuszyńska. Ona to pomogła przy inwentaryzacji botych zbiorów XVIII i XIX- wiecznej sztuki oraz dokumentów, pozostałych po pisarzu i w 1965 r. przekazała je Muzeum Tatrzańskiemu im. T. Chałubińskiego. Kuratorem całości został Jerzy Darowski. Niebawem w dawnym mieszkaniu państwa Makuszyńskich otwarto Muzeum Kornela Makuszyńskiego – oddział Muzeum Tatrzańskiego. Pierwszym kustoszem w muzeum była wdowa po pisarzu.
Pasje pana Kornela
Kornel Makuszyński był namiętnym kolekcjonerem licznych dzieł sztuki, które zostały w większości pogrzebane pod gruzami warszawskiego domu przy ulicy Groygera.
Obrazy na ścianach gabinetu pisarza:
Stanisław Wyspiański- „ Śpiąca dziewczynka”
Julian Fałat – „ Kapliczka z Chrystusem Ukrzyżowanym”, „ Zimowy krajobraz z Bystrej”
K. Sekulski – „ Hucułka” , „ Kaczeńce”
K.Mackiewicz – „ Plac Trzech Krzyży”
Autoportrety:
K.Krzyżanowskiego, W.Skoczylasa oraz wykonane przez różnych autorów portrety Makuszyńskiego i jego Zony.
Ponadto obrazy:
W.Tetmajera, J.Styki, K>Brzozowskiego, J.Trusze, J.Wodyńskiego, S.Dębickiego, M.Borucińskiego i innych. Portret autorstwa Wieniawy Długoszowskiej dzieła Malczewskiego.
KALENDARIUM ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI KORNELA MAKUSZYŃSKIEGO
Daty z życiorysu:
1884-1896 STRYJ
08,01,1884 – W Stryju koło Lwowa w rodzinie Julii z Ogonowskich i Edwarda Makuszyńskiego- emerytowanego pułkownika armii austryjackiej- jako jedyny syn i siódme dziecko w rodzinie, urodził się Kornel Makuszyński
1894 – zmarł ojciec pisarza
1885- Makuszyński uczęszcza do I klasy gimnazjum, udziela korepetycji, by zarobić na swoje utrzymanie
1896-1898- mieszka u rodziny w Przemyślu, kończy II klasę gimnazjum
1898-1908 OKRES LWOWSKI
Nauka we Lwowie w gimnazjum im. J. Długosza, pierwsze sukcesy życiowe i literackie.
24.06.1903- przyszły pisarz zdaje maturę
1903-1908- studia na wydziale Filozoficznym Uniwersytetu im. Jana Kazimierza, fascynacje teatrem lwowskim od wczesnych lat gimnazjalnych
1910-1914- podróże zagraniczne pisarza. Zwiedził Włochy, Francję i Niemcy.
1913- objęcie przez autora stanowiska kierownika literackiego Teatru Miejskiego we Lwowie
1914-1918I WOJNA ŚWIATOWA
Makuszyński wraz z żoną, Emilią z Błażeńskich, zesłany zostaje w głąb Rosji ( do guberni kostromskiej za Wołgę) za poręką przyjaciół zwolniony z zesłania wraca do Lwowa ( kilka miesięcy pracuje w Teatrze Miejskim), potem przenosi się do Kijowa ( mieszka tam do 1918 r.- obejmuje kierownictwo literackie Teatru Polskiego Stanisławy Wysockiej i fundację prezesa Towarzystwa Literatury i Dziennikarzy).
1918-1944- OKRES WARSZAWSKI
1920-1924- prowadził dział krytyki literackiej w „ Rzeczypospolitej”
14.06.1926- śmierć żony Emilii
11,1926- Państwowa Nagroda Literacka za „ Pieśń o Ojczyźnie”
31.08.1927- małżeństwo z popularną śpiewaczką, Janiną Gluzińską, córką znanego lekarza
1937- Makuszyński zostaje członkiem Polskiej Akademii Literatury
1939-1944- przeżywa gorycz klęski wrześniowej i upadku powstania warszawskiego, traci dom, przebywa w obozie w Pruszkowie, potem przymusowo w Opocznie. Makuszyński staje się jedną z najpopularniejszych postaci w życiu literacko- dziennikarskim i artystyczno – towarzyskim Warszawy i Zakopanego, gdzie od 1918 przebywa parokrotnie każdego roku. Najpierw mieszkał w pensjonacie „ Sanato” , następnie w willi „ Ustronie”, w „Hotelu Europejskim”, pensjonacie „ Oaza”, a od 1934 r. w willi „ Opolanka”
06.03.1931- otrzymał tytuł honorowego obywatela Zakopanego, później honorowego członka Związku Górałi
1933 r. – honorowy Prezes Towarzystwa Sportowego „ Wisła” ( opiekował się sekcją narciarską). Był propagatorem sportu narciarskiego
W 1929 r. – i przez 12 kolejnych lat w Zakopanem odbywał y się zawody narciarskie o puchar ufundowany przez Makuszyńskiego. Był on też inicjatorem zbiórki sprzętu narciarskiego dla biednych dzieci Podhala – słynny „ Apel bernardyński”, dzięki któremu w roku 1934 Kornel podarował biednym góralskim dzieciom 1000 par nart, nadesłanych na jego ręce przez społeczeństwo.
1944-1953- ZAKOPIAŃSKI AZYL
Makuszyński nie pisze już powieści, jest schorowany i zmęczony przejściami wojennymi, powoli popada w zapomnienie. Na stałe zamieszkali w willi „ Opolanka” w Zakopanem.
31.07.1953 r. – zmarł Kornel Makuszyński. Został pochowany na Starym Cmentarzu , na Pęksowym Brzysku w Zakopanem, przy ulicy Kościelnej. Janina Gluzińska – Makuszyńska po śmierci męża opiekuje się pamiątkami po pisarzu.
1963- ulicę „ Pod Okopą” nazwano imieniem Makuszyńskiego
1973- zmarła druga żona pisarza, spoczęła na cmentarzu obok męcz.
W willi „ Opolanka”, będzie pierwsze piętro zajmowali kiedyś Państwo Makuszyńscy, mieści się Muzeum Pisarza.
Główne utwory
1989- wiersz Makuszyńskiego poświęcony H. Sienkiewiczowi został wydrukowany w pisemku dla młodzieży „ Poloni”
1902- debiut literacki- dwa sonety wydrukowane w „ Tygodniku Literackim”, dodatku „ Słowa Polskiego” który redagował J.Kasprowicz
1905-1910- recenzje teatralne i poezje w „Słowie Polskim”1908- debiut książkowy- „ Połów gwiazd”, tomik poezji wydany we Lwowie
1909- „ Rzeczy wesołe”- 12 satyrycznych nowelek, humoresek i anegdot o kobietach
Drobne prozy narracyjne:
Wydane we Lwowie
1910 – „ Romantyczne i dziwne powieści” , „ W kalejdoskopie” ,
„ Romantyczne historie”
1911 – „ Zabawa w szczęście” , „ Dusze z papieru” – 2 tomowy zbiór recenzji teatralnych drukowanych w „ Słowie Polskim” ( wydane w Warszawie)
1913 – „ Awantury arabskie”
1914 – „ Straszliwe przygody” – relacje z podróży zagranicznych
Pierwsze powieści:
1915 – „ Perły i wieprze”
1916 – „ Bardzo dziwne bajki” – pierwsza książka dla dzieci”
1917 – „ Po mlecznej drodze”
1918 – „ Słońce w herbie”
1920 – „ Piosenki żołnierskie” drukowane w „Żołnierzu Polskim”, „ Narodziny
serca” – wiersze okolicznościowe
1924 – „ Poemat „ Pieśń o Ojczyźnie”
1931 – „ Wiersze zebrane”
1925-1928 – felietony i sprawozdania teatralne w „ Warszawiance”
1925 – „ Listy warszawskie” w „ Dzienniku Poznańskim”
1929 – felietony w „ Kurierze Warszawskim”
Rozmaite powieści…listy…kartki:
1923 – „ Moje listy” , „ Moje zabawki”
1924 – „Żywot pani”, „ O duchach, diabłach i kobietach”
1925 – „ Piąte przez dziesiąte” , „ Wycinanki” , „ Orlice” ‘ „ Fatalna szpilka”
”Romantyczne i dziwne opowieści”
1927 – „ Ponure igraszki”
1928 – „ śmieszni ludzie”
1929 – „ Listy zebrane”, „ Żywoty pani i świecidełka”
1930 – „ Najweselsze opowiadania”
1931 – „Ze środy na piątek”, „Człowiek znaleziony w nocy” – powieść dla
dorosłych
1934 – „Śpiewające domy”
1939 – „Kartki z kalendarza”
Utwory dla dzieci i młodzieży:
1925 – „Bezgrzeszne lata”, „O dwóch takich co ukradli księżyc”
1930 – „Przyjaciel wesołego diabła”
1933 – „Panna z mokrą głową”
1934 – „Skrzydlaty chłopiec”, „Uśmiechy Lwowa”
1936 – „Wielka brama”, „Wyprawa pod psem”, „Złamany miecz”
1937 – „Szatan z siódmej klasy”, „Awantura o Basię”
1939 – „List z tamtego świata”
1934 – „Szaleństwa panny Ewy” wydana w 1958 r. „Drugie wakacje szatana”
( w rękopisie)
Historyjki obrazkowe dla młodszych dzieci:
1923 – „Wesoły zwierzyniec”
1933-1935 – wraz z M. Walentynowiczem: „ 120 przygód Koziołka Matołka”
( w 4 księgach)
1935-1936 – z M. Walentynowiczem : „Awantury i wybryki małej małpki
Fiki – Miki”, „ Fiki – Miki dalsze dzieje, kto to czyta, niech się śmieje”
1938 – Z M. Walentynowiczem: „Legendy krakowskie”, „O wawelskim
smoku”, „Wanda leży w naszej ziemi”
1939 – „Za króla Piasta Polska urasta”
1946-1947 – liczne wznowienia utworów młodzieżowych i dziecięcych pisarza. Makuszyński publikuje wiele artykułów
i felietonów między innymi w „ Przekroju”
Lata 60 –te i następne:
„Renesans” – liczne wznowienia wydań utworów dla dzieci i młodzieży K.Makuszyńskiego pojawiają się też adaptacje filmowe ( „Przygody Koziołka Matołka”, „Awantura o Basię”, „Szatan z siódmej klasy”, „O dwóch takich co ukradli księżyc”, „Przyjaciel wesołego diabła”, „Szaleństwa panny Ewy”, „Panna z mokrą głową”) i teatralne ( m.in. „O dwóch takich co ukradli księżyc”- Teatr Lalkowy w Nowej Hucie, „List z tamtego świata” – Teatr Nowy w Poznaniu, „120 przygód Koziołka Matołka”- Teatr Współczesny we Wrocławiu, „Przyjaciel wesołego diabła”- Teatr Polski w Poznaniu.
BIBLIOGRAFIA:
Magdalena Żegleń: Muzeum Kornela Makuszyńskiego
Folder- Muzeum im. Kornela Makuszyńskiego Oddział Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.
